Nominal Değer Ne Demek?
Finans ve ekonomi literatüründe sıkça duyduğumuz kavramlardan biri “nominal değer”dir. Hiç düşündünüz mü; elinizdeki banknotun üzerinde yazan rakamı ya da tahvilinizin geri ödemede ne kadar edeceğini belirten o değerin ardında ne yatıyor? Bugünkü blog yazımızda, hem günlük finansal işlemler hem de ekonomi teorisi için bu kadar önemli olan nominal değer kavramını tüm yönleriyle masaya yatırıyoruz.
Nominal Değer: Kısaca Tanım
Nominal değer, bir menkul kıymet (örneğin hisse senedi, tahvil, banknot gibi) üzerinde yazılı olan değerdir. İngilizce’de “Par Value” veya “Face Value” olarak geçer. Herhangi bir reel koşul (enflasyon, piyasa dalgalanması gibi) dikkate alınmadan, doğrudan üzerinde görebileceğiniz rakamdan ibarettir.
Örnek vermek gerekirse:
- 100 TL’lik bir banknotun nominal değeri 100 TL’dir.
- Hazine tarafından çıkarılan bir tahvilin nominal değeri, vadesi geldiğinde geri ödenecek tutarı ifade eder. Yani, nominal değeri 100 TL olan bir tahviliniz varsa, vade sonunda 100 TL’lik ödeme alırsınız.
Nominal Değer ile Reel Değer Arasındaki Fark
Burada kritik bir ayrım var. Ekonomide, nominal değer sizin cüzdanınızda göreceğiniz veya elinizde tutacağınız miktardır. Ancak bu değer çoğu zaman enflasyon gibi satın alma gücünü doğrudan etkileyen faktörlerden arındırılmamıştır. Reel değer ise, işte bu etkilerden arındırılmış ve gerçek alım gücünüzü gösteren değerdir.
Özellikle enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde reel ve nominal değer arasındaki fark belirginleşir. Nominalde kâğıt üstünde kazancınız yüksek gözükse de, gerçek kazancınız (reel) çok daha düşük olabilir, hatta zarar ediyor bile olabilirsiniz.
Tahvillerde Nominal Değer
Tahvillerde nominal değer özellikle önemli bir hesaplama noktasıdır. Vade sonunda tahvili elinde bulunduran kişi, nominal değeri tahsil eder. Kupon ödemeleri de genellikle bu değer üzerinden yapılır. Tahvilin fiyatı piyasa koşullarına göre nominal değerin altında (iskontolu) ya da üzerinde (primli) olabilir. Örneğin, 100 TL nominal değerli bir tahvil 95 TL’den satılırsa, iskontolu; 105 TL’den satılırsa primli işlem görüyordur.
Hisse Senetlerinde Nominal Değer
Bir şirketin hisse senetleri de nominal değere sahip olur. Genelde Türkiye’de hisse senedi nominal değerleri pay başına 1 TL olarak sabitlenmiştir. Ancak hisse senetlerinin piyasa fiyatı çoğu zaman nominal değerle ilişkili değildir. Yatırımcılar için nominal değerin asıl pratik önemi, ödenmiş sermaye ve şirketin defter değeri gibi bazı hesaplamalar yapılırken ortaya çıkar.
Mesela, toplam 1.000.000 TL ödenmiş sermayesi ve 10.000.000 TL özsermayesi olan bir şirketin 1 liralık hissesinin defter değeri 10 TL olur. Diğer yandan, borsada işlem birimi “lot” olduğundan genellikle 1 lot payın nominal değeri 1 TL’ye karşılık gelir.
Ekonomide Nominal Değer
Ekonomik göstergelerde nominal değer, herhangi bir büyüklüğün cari fiyatlarla ölçülen halidir. Örneğin; “nominal GSYH”, belirli bir yılın piyasa fiyatlarına göre hesaplanır ve enflasyon etkisi dışarıda bırakılır. Fakat bir ülke ekonomisinin gerçek büyüme hızını görmek için “reel GSYH”ye yani enflasyondan arındırılmış değere bakmak gerekir.
Enflasyonist ortamlarda nominal göstergelerdeki artış reel büyümeyi yansıtmıyor olabilir. Mesela hem gelirler hem fiyatlar yüzde 50 arttıysa, nominal olarak büyüme var gibi gözükse de, halkın satın alma gücünde reel anlamda bir değişiklik yoktur.
Karışıklığa Dikkat: Nominal Hisse Değeri ve Lot Kavramı
Borsada işlem gören pay senetlerinde “lot” kavramı sıklıkla karıştırılır. Standart olarak 1 lot, 1 TL nominal değere karşılık gelir. Pay senetlerinde bazı şirketler nominal değeri daha küçük tutsa da (örneğin 1 kuruş), 1 lot her zaman toplamda 1 TL nominal değerli payı temsil eder.
Yatırımda Nominal Değerin Önemi
Nominal değeri anlamak, yatırım kararlarınızda doğru değerlendirme yapmanız için şarttır. Yüksek enflasyonlu ortamlarda nominal getiriler yanıltıcı olabilir; yatırımın gerçek kazancı, vergiler, enflasyon ve alternatif maliyet dikkate alınarak – yani reel getiri oranıyla – değerlendirilmelidir.
Örneğin, bir yıl içinde yatırımınızdan %64,27 nominal getiri sağladınız ancak TÜFE (enflasyon) de %64,27 olduysa, reel olarak satın alma gücünüzde bir artış olmamış olur. Basitçe, cebinizdeki para rakamsal olarak artmışsa bile, aslında daha fazlasını satın alamazsınız.