İtfa Nedir? Ne İçin Kullanılır?
Finans, muhasebe, borsa ve hukuk dünyasında sıkça duyulan “itfa” teriminin farklı anlam ve uygulamaları vardır. Peki, itfa nedir? Tahvil ve bonolarda itfa ne anlama gelir? Erken itfa, itfa tarihi gibi kavramlar yatırımcılar ve borçlu-alacaklı ilişkileri açısından neden önemlidir? Tüm merak edilenleri bu yazımızda birlikte ele alıyoruz.
İtfa Nedir? Genel Tanım
İtfa; borcun tamamının ya da bir kısmının ödenmesi, başka bir deyişle borcun sona erdirilmesi anlamına gelir. İtfa işlemleri; bankacılık, borsa, muhasebe ve hukuk gibi birçok alanda karşımıza çıkar. Özetle, borçlanan kişinin borcunu ödeme yoluyla ortadan kaldırması işlemidir.
İtfa, borcun türüne ve sürecine göre farklı şekillerde karşımıza çıkabilir:
- Kredi itfası, tahvil itfası, pay (hisse) itfası, varant veya bono itfası gibi…
- Borcun bir defada ya da peyderpey ödenmesi gibi farklı türleri vardır.
- Aynı zamanda kefaret, rehin çözümü, geri satın alma gibi özel anlamlarda da kullanılabilir.
İtfa Tarihi Nedir?
Özellikle tahvil ve bono gibi borçlanma araçlarında, vade sonunda yani itfa tarihinde, borcun anaparası ve varsa işlemiş faiziyle birlikte geri ödenmesi gerekir. İtfa tarihi, tahvilin ya da kredinin vadesi sonunda ödemelerin tamamlandığı kesin tarihtir.
- Tahvil ve bono sahipleri için vade sonunda yapılan geri ödeme “itfa” anlamına gelir.
- Kira sertifikası gibi varlığa dayalı menkul kıymetler de benzer şekilde itfa edilir.
Erken İtfa Ne Demek?
Erken itfa, borcun belirtilen vade tarihinden önce ödenerek kapatılmasıdır. Bu özellikle tahvillerde veya kredilerde karşımıza çıkar. Borcun daha erken ödenmesi çoğu zaman ek faiz veya prim gerektirebilir.
Borcun İcra Takibinden Önce İtfa Edilmesi
Borçlunun borcunu icra takibinden önce veya icra süreci içinde ödemesi mümkündür. Borç ödenirse, icra takibi sonlandırılabilir. Mahkeme veya icra dairesi gerekli belgeleri kontrol ederek, borcun ödendiğine karar verir ve takibi iptal eder.
Finansal Piyasalarda İtfa Kavramı
Borçlanma araçlarının (tahvil, bono vb.) itfası:
Bir tahvil veya bononun ihraç aşamasında belirlenen vade sonunda, anapara ve ödenmemiş faizlerle birlikte borçlu (şirket/devlet) tarafından tahvil sahibine ödeme yapılması, ilgili borcun itfadır.
Vadeli sözleşmeler, opsiyonlar, varantlar:
Bu tür finansal araçlarda itfa tarihi, sözleşmedeki yükümlülüklerin karşılıklı yerine getirildiği ve sözleşmenin sonlandığı gündür.
Hisse senetlerinde itfa:
Hisse senetleri sonsuz vadeli olduğu için genellikle itfa işlemi olmaz; ancak şirketin sermaye azaltımı yapması veya tasfiye ile genel itfa söz konusu olabilir.
Tahvil ve Bono İtfası Nasıl Olur?
Tahvil veya bono sahibi yatırımcılara, vade (itfa tarihi) geldiğinde anapara ve varsa ödenmemiş faizler ödenir.
Örneğin:
- Devlet tahvili 100 TL nominal değerle ihraç edilir, yatırımcı 95 TL’ye alır, vade sonunda 100 TL ve üzerine işleyen faiz ödenir.
- Böylece borçlanmayı yapan kurum hem borcunu kapatmış, hem de yatırımcıya anapara ve getirisini ödemiş olur.
İtfa tarihi ve vadeye kadar getirinin doğru hesaplanması, yatırımcının kazancını önceden görebilmesi açısından çok önemlidir.
İtfa İşlemleri için Notlar
- Erken itfa durumunda, borç vade gelmeden ödenirse, bazen mevcut sözleşmeye göre ek faiz ödenebilir.
- Borsada itfa işlemleri genellikle tahvil, bono ve türev ürünlerde vade dolduğunda gerçekleşir.