İkame Mal Nedir?

dinamiklerinden birine dokunuruz: Malların birbirleriyle olan ilişkisi! Ekonomi bilimi, tüketici davranışlarını anlamak için malları farklı şekillerde sınıflandırır. Bunların içinde en dikkat çekici olanlarından ikisi "ikame mallar" ve "tamamlayıcı mallar"dır. Peki, bunlar nedir ve ekonomiyle ilgili neden bu kadar çok konuşulur? Gelin, hep birlikte inceleyelim.

İkame Mal Nedir? Günlük Hayattan Örnekler

İkame kelimesi, “yerini doldurmak” veya “bir şeyin, diğerinin yerine kullanılabilmesi” anlamına gelir. Ekonomide ise ikame mallar, belirli bir ihtiyacı karşılamak üzere birbirlerinin yerine geçebilen, benzer fayda sağlayan ürünlerdir. Yani birinin fiyatı artarsa, diğeri daha cazip hale gelir.

Kafe örneğine bakalım: Bir kafede latte ve cappuccino fiyatları genelde aynıdır. Çünkü biri ucuzlarsa diğeri pahalı olduğunda çoğu müşteri ucuz olanı seçecektir. Yani bunlar birbirinin ikamesidir. Yine kahve fiyatları genel olarak arttığında tüketiciler “çay”a (bir başka kafein kaynağı) yönelmeye başlar. Çay da kahve için bir ikame mal olur. Aynı mantıkla;

• Coca Cola ve Pepsi,
• Tereyağı ve margarin,
• Kırmızı et ve beyaz et,
• Fiziksel kitaplar ve e-kitaplar,
• Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar,
• Ton balığı ve somon, gibi örnekler verilebilir.

Bir malın fiyatı yükseldiğinde, onun yerine kullanılabilecek başka bir ürün varsa, insanlar o ikame ürüne yönelir. Bu nedenle ikame malların talep esnekliği yüksektir ve aralarındaki rekabet yoğundur.

Tamamlayıcı Mal Nedir? Hayattan Örneklerle Açıklama

Tamamlayıcı mallar ise, işlevlerini asıl olarak birlikte kullandığımız ürünlerdir. Biri olmadan diğeri eksik kalır veya neredeyse işe yaramaz. Yani tamamlayıcı mallar “birlikte kullanılan” ürünlerdir.

Örneklerle açıklayalım:

• Çay ve kesme şeker,
• Fotoğraf makinesi ve hafıza kartı,
• Oyun konsolu ve konsol oyunları,
• Araba ve benzin,
• Telefon ve şarj cihazı,
• Yazıcı ve mürekkep kartuşu,
• Snowboard ve snowboard botları,
• TV ve TV ünitesi; ayrıca içerik sağlayıcılar (Netflix, BluTV gibi) da buna eklenebilir.

Bu mallarda fiyat ilişkisi ters çalışır; biri pahalılaşırsa, diğeri daha az alınır. Örneğin; bir oyun konsolunun fiyatı artarsa, konsol oyunlarının da talebi azalır. Arabalar pahalandığında, benzin talebi de düşer. Ekonomide, tamamlayıcı malların talebinin çapraz fiyat esnekliği negatiftir.

Özel Mal Türleri: Normal, Düşük, Giffen ve Veblen

Ekonomi sadece ikame ve tamamlayıcı mallardan ibaret değildir. Gelir ve fiyat değişimlerine verilen tepkilere göre mallar farklı kategorilere ayrılır:

• Normal Mal: Gelir arttıkça talebi artan ürünlerdir (ör. kaliteli kıyafetler, araba).
• Düşük Mal: Gelir arttıkça talebi azalan ürünlerdir (ör. makarna, toplu taşıma).
• Giffen Malı: Fiyatı yükseldikçe talebi artan, nadir görülür ve genelde temel-zorunlu düşük mallarda olur (ör. patates örneği).
• Veblen Malı: Fiyat arttıkça prestij nedeniyle talebi artan lüks ürünlerdir (ör. lüks saatler, tasarım çantalar).

İkame ve Tamamlayıcı Mal Arasındaki Fark

İkame mallar, aynı ihtiyaca alternatif sunar. Fiyatı yükselen ürünün yerine geçerek tüketicinin cebini korur. Tamamlayıcı mallar ise ancak bir arada (beraber kullanılınca) değer kazanır. Biri fiyat değişikliğinden olumsuz etkilenirse, diğeri de otomatik olarak etkilenmiş olur.